بررسی ظرفیت‌های مدیریتی و اجرایی گردشگری با علایق ویژه در میدان نقش‌جهان

نام نویسندگان:فائزه سیدباقری[1]–کوروش وکیلی[2]

چکیده

میدان نقش‌جهان در طی سال‌های گذشته تنها به مفهوم گردشگری فرهنگی و تاریخی خود پرداخته است؛ بنابراین گردشگران به‌صورت انبوه از اقصی نقاط داخلی و خارجی جهان به بازدید از این میدان منحصربه‌فرد آمده، بدون آنکه با مفاهیم و اشکال جدید گردشگری آشنایی داشته باشند؛ بنابراین در دنیای حاضر و باوجود تنوع در سلایق و علایق گردشگران لازم است به بررسی پتانسیل‌های میدان نقش‌جهان باهدف معرفی انواع جدید گردشگری و سپس اجرای آن توسط ذی‌نفعان امر و مدیریت صحیح متصدیان سازمان‌ها و ادارات مرتبط به‌صورت یکپارچه، موردتوجه قرار گیرد. اهداف اصلی این پژوهش که در راستای اهداف سند راهبردی توسعه گردشگری است حرکت به‌سوی توسعه پایدار گردشگری و حمایت از صنایع‌دستی با رویکرد ایجاد اشتغال، پیاده‌سازی انواع گردشگری با علایق ویژه[3]متناسب با ویژگی‌های میدان نقش‌جهان، توانمندسازی نیروی انسانی فعال، کاهش اتکا به منابع مالی دولتی است. این پژوهش از نوع توصیفی- کاربردی بوده و از طریق مصاحبه با افراد متخصص حوزه گردشگری و رشته‌های مرتبط چون جامعه‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و کسبه میدان نقش و همچنین بررسی اسناد فرادست و پیشینه زیست‌محیطی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی و کارکردهای آن در سه بعد زمانی گذشته، حال و آینده، با ارائه مدل اس دبلیو اُ تی[4]و بیان راهبرد مرتبط با شرایط، تهیه‌شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که علاوه بر گردشگری فرهنگی و تاریخی می‌توان از انواع دیگر گردشگری قابل‌اجرا چون گردشگری معنوی، هنری، علمی، آموزشی، رویدادها، جشنواره‌ها، تجاری، سلامت، ورزشی، عکاسی، الکترونیک و خوراک استفاده نمود؛ که این امر از طریق مدیریت صحیح و یکپارچه دستگاه‌ها و مجریان انجام‌پذیر است.

 

واژه‌های کلیدی: میدان نقش‌جهان، گردشگری با علایق ویژه، اصفهان، مدیریت و اجرا

 

1. مقدمه

در ایران صنعت گردشگري به‌عنوان یک بخش اقتصادي داراي اثر فزاینده نسبتاً بالایی در تولید بوده (ضریب فزاینده تولید صنعت گردشگري در ایران بعد از صنایع غذایی و ساختمان در رتبه سوم قرار دارد) و قدرت اشتغال‌زایی آن به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از بسیاري از بخش‌های اقتصادي دیگر بیشتر است (ضریب فزاینده اشتغال‌زایی این صنعت پس از بخش‌هاي کشاورزي، صنایع غذایی و ساختمان رتبه چهارم را در کشور دارد). عموماً در کشورهاي درحال‌توسعه، توسعه صنعت گردشگري به‌عنوان ابزاري جهت تنوع بخشیدن و احیاي اقتصاد ملی و منطقه‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد و در این میان کشورهایی که ازنظر فرهنگی داراي قابلیت‌هاي بالقوه‌اي باشند بخت مساعدتري جهت موفقیت در این عرصه رقابتی خواهند داشت. ازاین‌رو با توجه به قابلیت‌های بالقوه کشور عزیزمان ایران در این زمینه باوجود منابع سرشار طبیعی، تاریخی و فرهنگی توسعه این صنعت می‌تواند راهگشای توسعه هر چه بیشتر اقتصادي و اجتماعی کشور باشد (گزارش عملکرد سال اول برنامه ششم توسعه کشور سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری: 1397: 19).

استفاده از تکنیک‌های تقسیم بازار مدت‌ها است که در ادبیات گردشگری و مهمان‌نوازی تثبیت‌شده است (نولي: 2005: 137). روش‌های مختلفی برای تقسیم بخش‌های بازار به گروه‌های همگن یا مجزا ازنظر خصوصیات اجتماعی - جمعیتی، ویژگی سفر، روان‌شناختی، جغرافیایی و رفتاری ارائه‌شده است. در میان این رویکردها، رویکردهای مشترک ملیت، منافع موردنظر، نقش گردشگر و طبقه اجتماعی مطرح است که موضوع ملیت مهم‌ترین متغیر تقسیم‌بندی شناخته‌شده است (لویی[5]: 2006: 3).

استان اصفهان يکی از مهم‌ترين استان‌های کشور در عرصه فعالیت‌های صنعت گردشگری با اتکا بر منابع تاريخی-فرهنگی، هنری و طبیعی خود است و نقش منحصربه‌فردی در سیستم اقتصاد گردشگری کشور و همچنین در معرفی فرهنگ اصیل ايرانی- اسلامی دارد.اين استان با داشتن جايگاه نخست کشوری ازنظر تعدد و تنوع صنایع‌دستی و صادرات آن و رتبه اول کشور در دريافت بالاترين تعداد نشان بین‌المللی مرغوبیت صنایع‌دستی از سازمان يونسکو و داشتن عنوان (برند) شهر جهانی صنایع‌دستی برای شهر اصفهان طبق اعلام شورای جهانی صنایع‌دستی، موقعیتی ويژه برای ارتقای جايگاه بین‌المللی صنایع‌دستی کشور و استان و دستیابی به بازارهای جهانی، جذب گردشگر و همچنین بهبود اشتغال پايدار به وجود آورده است (گزارش عملکرد سال اول برنامه ششم توسعه کشور سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری: 1397: 137). در جدول زير آثار ثبت‌شده شهر اصفهان به‌ویژه ميدان نقش‌جهان نمايش داده‌شده است.

 

جدول 1- آثار تاریخی- فرهنگی اصفهان، ثبت‌شده در فهرست آثار جهانی (مآخذ: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، 1394، 73)

آثار تاریخی- فرهنگی اصفهان، ثبت‌شده در فهرست آثار جهانی
ردیف	نام اثر	استان	شماره ثبت جهانی	سال ثبت جهانی میلادی	سال ثبت جهانی به شمسی	معیار ثبت اثر
1	میدان امام (نقش‌جهان)	اصفهان	115	1979	1358	I-V-VI
2	مسجد جامع	اصفهان	1397	2012	1391	II
3	باغ‌های ایرانی (چهل‌ستون)	اصفهان	1372	2011	1390	I-II-III-IV-VI

 

 

 

1. کاربری‌های ميدان نقش‌جهان

با دانستن کاربری‌های تاریخی میدان نقش‌جهان می‌توان به حفظ ارتباط فضای ادراکی میدان از گذشته به حال و آينده کوشید و در راستای حال‌و‌هوای آن به اجرای برنامه‌های گردشگری، جهت جذب انواع گردشگران و بازدیدکنندگان پرداخت.

درگذشته نويسندگان و محققان بسياري به توصيف کاربری‌های ميدان پرداخته‌اند (تاورنيه[6]، 2011,دلاواله[7]، 1991,ريچارد[8]، 2011,كمپفر[9]، 1984,چاردين[10]، 2014,دآلمانژ[11]، 2015) كه به‌طور خلاصه کاربری‌های ميدان نقش‌جهان به‌صورت ذيل در جدول بیان‌شده است.

جدول 2- کاربری‌های گذشته میدان نقش‌جهان برگرفته از: (آقابزرگ و متدین، 1394، 10)

موضوع	كاربري
مکان قرارگیری در شهر	پیوند حکومت و مردم
جهت‌گیری بنا و محل ایوان	به دلیل جهت تابش آفتاب و امکان اجراي بازی سوارکاران چوگان‌بازی/ نقش‌نمایشی میدان، ایوان قدرت، حضور شاه و حکومت در میدان، تسلط حاکم، مانند محل تماشاگران در زمین‌های ورزشی امروزی، ایوان شاهی نیز باید در غرب باشد.
چراغانی و آتش‌بازی در باغ ایرانی	آتش‌بازی در شب، برگزاری مراسم جشن در اعیاد مذهبی/ استفاده از درخت و آب
بازار، مسجد و مراسم ماه محرم	نقش تجاری میدان، حضور مردم و تجار داخلی و خارجی، تجارت داخلی و خارجی، رونق بخشیدن به میدان، وارد شدن میدان به رقابت بین‌المللی، پیوند حکومت و مردم، رقابت میدان با میدان عتیق/ نقش‌نمایشی میدان، اعتقادات شیعی حکومت که از ابتدای تشکیل حکومت به‌مرور به اعتقادات مردم تبدیل شد، حضور مردم، پیوند حکومت و مردم
نمایش قدرت نظامی	نقش‌نمایشی میدان، مراسم چوگان‌بازی و قپق اندازی، ورزش باستانی، نظامی و سلطنتی ایرانی، تقویت بنیه نظامی سرداران سپاه، حضور مردم برای تماشای بازی، پیوند حکومت و مردم
نقاره خوانی	نقاره‌خانه برای نواختن موسیقی سنتی و مذهبی ایرانی در هنگام برگزاری مراسم
وسعت، تناسبات، هندسه و جداره	تقارن و تعادل بصری/ سلطنتی بودن میدان، شکوه و قدرت/ وسعت

 

امروزه میدان نقش‌جهان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مجموعه‌های جذاب تاریخی دنیا به شمار می‌رود که بدون استثنا هر گروهی که به اصفهان می‌آید جزو اولین محل‌های مورد بازدیدش بوده که پس از صرف نیم روز جهت بازدید از بناهای اصلی آن نیم روزی را هم به گشت‌وگذار در بافت‌های سنتی موجود اطراف آن، بازدید از مغازه‌های صنایع‌دستی و راسته‌های وسوسه‌انگیز در بازارهای آن سپری می‌کند.

در آينده تراز فوقانی دیواره میدان و در پشت 200 غرفه بالکن‌دار رو به میدان و 200 غرفه‌ دیگر که به‌مرورزمان تخریب‌شده وجود داشته که در طی سالیان اخیر موردبازسازی واقع‌شده و قرار است، هزاران قطعه از اشیا موزه‌ای را به این غرفه‌ها جهت بازدید عموم منتقل نمایند. به عبارتي در حجره‌های طبقه بالایی میدان نقش‌جهان موزه‌ای با عنوان موزه بزرگ اسلامی افتتاح می‌شود. از طرفی برای این میدان در آینده نزدیک شباهنگام یک نورپردازی ویژه، همراه با صدا در دست طراحی است که با راه‌اندازی آن شب‌های میدان ازآنچه فعلاً است قطعاً دیدنی‌تر خواهد شد. از طرفی با احداث پارکینگ‌های طبقاتی در اطراف آن مسیر دسترسی به میدان را تسهیل خواهد کرد (شايسته و قاسمي: 1383: 266).

در هنگام مطالعه و بررسی ظرفیت‌های مدیریتی و اجرایی گردشگری با علایق ویژه در میدان نقش‌جهان به‌طورکلی باید اثرات اجتماعی – فرهنگی- زیست‌محیطی- اقتصادی موردتوجه قرار گیرد.

1. مدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان از منظر زیست‌محیطی

اعتدال آب‌وهوا در میدان نقش‌جهان می‌تواند در هر فصل گردشگران خود را داشته ‌باشد. میدان نقش‌جهان گویاي اتصال بسیار مدبرانه و خوش‌طرح فضاي شهري جدید با ساختار قدیمی‌تر شهر است (به عبارتی اتصال میدان کهنه یا عتیق به میدان نقش‌جهان در عهد صفوي). ساختار شهر اصفهان را در دوره صفوي می‌توان با دو محور عمده توصیف نمود:اول، محور شمالی_جنوبی به‌موازات رکن اصلی قدیم شهر که در کنار آن رشته‌هاي اصلی بازار شکل‌گرفته بود و دوم، محور شرقی_غربی به‌موازات رودخانه زاینده‌رود و شعبات مصنوعی آن یا همان مادی‌ها وجود دارد.درحالی‌که محور اول توسعه، محیط ساختمانی اصفهان را شکل می‌دهد، محور دوم عنصر طبیعی است که بر روي زندگی شهري تأثیر می‌گذارد.از همین رو، می‌توان به‌جرئت گفت مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دوره‌هاي طراحی شهري، در دوره صفویه بود که اوج تکامل شهرسازي در ایران، محسوب می‌شود و نهایتاً موجب به وجود آمدن مکتب شهرسازی اصفهان شد؛ که در حال حاضر در راستای آن گردشگری شهری نیز می‌تواند رونق خاص خود را داشته باشد (آقابزرگ و متدین: 1394: 6 و 4).

 شكل 1- محل میدان در محل اتصال شهر قدیمی به شهر سلطنتی مأخذ: آقابزرگ و متدین، 1394، 6

یکی از پژوهش‌هایی که در سال 2014 در میدان نقش‌جهان انجام‌شده است. اصفهان را از منظر جاذبه‌ دیگری که برای گردشگران اهمیت دارد به 3 دسته تقسیم می‌کند. این جاذبه‌ متفاوت صداها است که در جدول زیر نمایش داده‌شده است:

جدول 3- طبقه‌بندی صداها در اصفهان مأخذ: کاتسونی، 2014، 250

طبقه‌بندی صداها در اصفهان
طبقه‌بندی کلی	صداهای جاذب
طبیعی	رودخانه زاینده‌رود- پرندگان- خش‌خش برگ‌های پاییزی در چهارباغ
مصنوعی	درشکه‌های نقش جهان-دوچرخه های و صدای زنگ آن‌ها- بازار مسگرها-سازه های موسیقیایی گذشته در عالی قاپو-زنگ کلیسای وانک
انسان‌ساز	لهجه اصفهانی- آواز خواندن زیر پل‌ها- سنگ آکوستیک مسجد شاه‌عباسی[12]

توجه به مدیریت صداها در محیط‌زیست می‌تواند در ایجاد و انتقال حس متفاوت در میدان نقش‌جهان و البته شهر اصفهان برای گردشگران داخلی و خارجی موردتوجه قرار‌ گیرد.

 

1. مدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان از منظر اجتماعی

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که امروزه کارکردهاي اصلی میدان نقش‌جهان، ازجمله کارکرد اجتماعی آن، به‌شدت تهدید می‌شود. بدین‌صورت که علیرغم حفظ جامعیت، ارزش فضایی خود را تا حدود زیادي از‌دست‌داده، به‌طوری‌که امروزه شاهد خالی شدن منظر جمعی این فضاي عمومی هستیم. تحلیل مطالعات نیز نشان می‌دهد که راهبردهایی از قبیل طراحی انعطاف‌پذیر و چندمنظوره‌ فضاي میانی میدان با رویکرد فضاي تجمع، ایجاد تنوع در کارکرد فعالیت‌ها، زمان‌هاي استفاده از فضا و گروه‌هاي مخاطب فضا و غیره در احیاي ارزش فضایی میدان نقش‌جهان مؤثر خواهد بود (سويزي: 1393: 13).

میدان شهري و عناصر مرتبط با آن ازنظر کالبدي جزئی از ساخت فضای شهر است، اما ازنظر کارکردي و اجتماعی ریشه در روح و روان شهروندان آن شهر دارد و در شرایط امروز که میدان‌هاي شهري تقریباً تمام نقش‌هایی را که درگذشته داشته‌اند از‌دست‌داده و تنها به نقش ارتباطی خودبسنده نموده و صرفاً به یک گره‌ ترافیکی بدل شده‌اند، میدان نقش‌جهان اصفهان که احساس نوستالژیک شهروندان را در پی دارد، غنیمتی بزرگ به‌حساب می‌آید که همچنان و علیرغم عدم برنامه، به‌وسیله‌ جذابیت‌هاي ذاتی فضایی و معماري تاریخی منحصربه‌فردش در برابر سیل ناهنجاری‌هاي خاص شهرهاي امروزي و تهدیدهایی که کالبد این سایت تاریخی را هدف گرفته ایستادگی نموده و نه صرفاً یک میدان، بلکه مکانی براي تفریح و گردشگري و یک فضاي شهري کامل محسوب می‌شود (آزاد خانی و همكاران: 1398: 12).

1. مدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان از منظر مالی و اقتصادی

مدیریت گردشگری، ارزش‌گذاری مالی این میراث فرهنگی، سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در مورد بهبود وضعیت اقتصادی و حفاظت از آن را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. ارزش‌گذاری اقتصادی میدان نقش‌جهان اصفهان با استفاده از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از مجموعه بناهای آن و همچنین حفاظت از آن می‌تواند موردتوجه قرار گیرد؛ بنابراین ارزش اقتصادی میدان نقش‌جهان، به ارزش گردشگری (ارزش مصرفی) و ارزش حفاظتی (ارزش غیرمصرفی) تقسیم‌بندی می‌گردد. برای به دست آوردن تمایل به میزان پرداخت بازدیدکنندگان از مجموعه نقش‌جهان می‌توان از روش ارزش‌گذاری مشروط استفاده کرد (رجبی و موسوی: 1393: 16) (شكويي و همكاران: 1385: 6).

1. مدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان از منظر فرهنگی

باید تعاملی پویا بین گردشگری و میراث فرهنگی به‌گونه‌ای پایدار در جریان باشد (ايكوموس، 1999). نتایج تحلیل و بررسی مبانی نظری و یافته‌های حاصل از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ادراک گردشگر فرهنگی مبتنی بر حواس پنج‌گانه، محیط و اجتماع، همگی در ماهیت انسانی و اصل وجودی معنوی صورت می‌پذیرد که متأثر از عوامل فردی و محیطی است. عوامل فردی، ازجمله انگیزه، شخصیت، سن، جنسیت، تحصیلات و میزان آگاهی از خویش، در کنار عوامل محیطی، مانند قوانین و مقررات محیط، خدمات سفر و گردشگری، رفتار جامعه میزبان و شرایط آب و هوایی، درک و دریافت را تحت تأثیر قرار می‌دهند تا دریافت‌های حسی، اجتماعی و محیطی در بستر ماهیت معنوی و غیرمادی هستی و وجود انسانی، کیفیت‌های گوناگونی داشته باشد.

مؤلفه‌های ادراک گردشگران فرهنگی؛

ادراک حسی: معماری نواهای مساجد در زمان‌های به‌خصوص، موسیقی سنتی و اصیل ایرانی، لمس کردن صنایع‌دستی، خوردن غذاهای محلی و سنتی، استشمام عطر

ادراک اجتماعی:آشنایی با جامعه میزبان، تعامل و گفت‌وگو با مردم، فروشندگان و سایر مسافران، حس راحت بودن کسب تجربه‌های جدید در ارتباط با دیگران

ادراک محیطی: حس زیباشناسی جاذبه‌ها، حس تقدس گرایی فضا و محیط جذاب

ادراک در بستر معنویت: احساس وجد و شعف درونی، احساس اتصال به خویشتن، احساس اتصال و قرابت به هستی، توانمندی بالای انسانی در خلق آثار هنری، احساس آرامش، حس بازگشت به خویشتن و یافتن گمشدۀ درونی، احساس هویدا شدن نیازهای غیرمادی، توجه به نیروهای ماوراءالطبیعه، اعتلای روحی، احساس نزدیکی به خالق هستی (ایمانی خوشخو و شهرابی فراهانی: 1397: 9).

شرایط محیطی ازجمله موقعیت جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی سایت گردشگری میدان نقش‌جهان، قوانین و مقررات، عدم دست‌کاری محیط ازجمله عناصر محیطی است که بر دریافت و ادراک تأثیرگذارند. این عناصر آمیخته باهدف و موضوع سفر می‌توانند درمجموع بر ادراک حسی، اجتماعی و محیطی گردشگر در بستر معنویت تأثیر بگذارند و کیفیت ادراک متفاوتی را برای گردشگر رقم بزنند.

1. 1. تجزیه‌وتحلیل (آمار بازديد)

آمار بازديد (1398)مربوط به بازدید بناهای میدان نقش‌جهان كه از طريق پايگاه ميراث فرهنگي، گردشگري و صنایع‌دستی ميدان نقش‌جهان دريافت شده است می‌تواند جهت برنامه‌ریزی، مديريت و اجراي اشكال گردشگري موردتوجه قرار گيرد.

تصویر 1- اینفوگرافی عالی‌قاپو مأخذ: پژوهش حاضر، 1400 (برگرفته از: اطلاعات جامع پایگاه‌های میراث فرهنگی- میدان نقش‌جهان)

تصویر 2: اینفوگرافی مسجد جامع عباسی مأخذ: پژوهش حاضر، 1400 (برگرفته از: اطلاعات جامع پایگاه‌های میراث فرهنگی- میدان نقش‌جهان)

تصویر 3- اینفوگرافی مسجد شیخ لطف‌الله مأخذ: پژوهش حاضر، 1400 (برگرفته از: اطلاعات جامع پایگاه‌های میراث فرهنگی- میدان نقش‌جهان)

2-7-تجزیه‌وتحلیل (SWOTمدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان)

پس از مطالعه و بررسی اسناد، طرح‌ها، برنامه‌ها، گزارش‌ها و مقالات پیشین و استخراج ویژگی‌های مثبت و منفی مدیریتی میدان و تهیه پرسشنامه باز از متخصصین و بازاریان حوزه گردشگری به تهیه جداول تجزیه‌وتحلیلSWOTدر چهار بعد برنامه‌ریزی گردشگری پرداخته‌شده است.

 

 

 

جدول 4- مدلSWOTمدیریت گردشگری فرهنگی میدان نقش‌جهان مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399

SWOT گردشگری از بعد فرهنگی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت‌ها	تهدیدها
-فرهنگ غنی اسلامی ایرانی با آداب‌ورسوم و تنوع زندگی اجتماعی - مهمان‌نوازی و احترام مردم نسبت به جهانگردان خارجی -وجود جریان روح هنرمندانه در معماری بناها -وجود پهنه میدان دید گردشگر در نقش‌جهان به دلیل تناسبات هندسی در این سایت و ایجاد حس شکوه و آرامش در بیننده	-تغییر ذائقه خرید در گردشگران به دلیل وجود صنایع‌دستی غیرمحلی و نامربوط -عدم ارائه آگاهی به مردم محلی جهت حفظ محیط میدان نقش‌جهان -تبانی تعدادی از راهنمایان با فروشندگان صنایع‌دستی و سو استفاده مالی از گردشگران -ارائه قیمت‌های نجومی به گردشگران خارجی در هنگام خرید صنایع‌دستی و ایجاد حس ناامنی و اعتماد در گردشگر	-گردشگران و توریست‌ها به دنبال تجربه‌های حقیقی و منحصربه‌فرد هستند. -نمایش آداب‌ورسوم و فرهنگ ایرانی- اسلامی در طی برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادها -ایجاد غرفه‌های اجاره لباس‌های دوره صفوی و تجربه آن برای گردشگران در فضای میدان -ملبس نمودن راهنمایان ویژه میدان نقش‌جهان و حریم آن به یک فرم متناسب باحال و هوای دوره صفوی - استفاده از فنّاوری باعث رشد مفهوم گردشگری خلاق می‌شود.	-بی‌تفاوتی و ناآگاهی مردم از بهره‌برداری مناسب جهت درآمدزایی از میدان نقش‌جهان -وجود فضای عدم اعتماد گردشگران در هنگام خرید از فروشندگان

راهبردهای برنامه‌ای؛

راهبردهای هم‌افزاSO:

• باوجود فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی میدان نقش‌جهان، می‌توان به نمایش آثار هنری و فرهنگ آداب‌ورسوم به‌صورت جشنواره، رویداد و نمایشگاه اقدام نمود.
• به دلیل پهنه دید میدان می‌توان به ساماندهی دست اندکاران میدان در یک پوشش هماهنگ با دوران صفوی یا فضای میدان اقدام نمود.
• با توجه به ویژگی‌های فرهنگی مردم اصفهان و میهمان‌نوازی آنان از طریق فنّاوری در فضای مجازی به ایجاد تصویر مثبت توسط مستندسازی از مقصد گردشگری ایران به‌ویژه شهر اصفهان و میدان نقش‌جهان پرداخته شود.

راهبردهای پیشامدیST:

• ایجاد آگاهی در مردم بومی از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی
• ساماندهی و نظارت بر قیمت و کیفیت صنایع‌دستی و ایجاد اعتماد در مردم بومی، گردشگران داخلی و خارجی در هنگام خرید

راهبردهای ساز کاریWO:

• مدیریت و نظارت بر بازار میدان نقش‌جهان و ایجاد فضایی برای تجربه نزدیک ساخت صنایع‌دستی در میدان توسط گردشگر
• وجود انتظامات شبانه‌روزی به‌صورت لباس متحدالشکل مناسب با فضای صفوی در میدان نقش‌جهان و ایجاد حس امنیت

راهبردهای محافظه‌کارانهWT:

• آموزش مداوم راهنمایان و مشارکت آنان در اجرای برنامه‌های میدان نقش‌جهان
• با افزایش آگاهی و تداوم در آموزش از طریق رسانه‌ها و کلاس‌های حضوری می‌توان در مردم بومی و متصدیان امر به ایجاد عرق در افراد پرداخت.

 

 

جدول 5- مدلSWOTمدیریت گردشگری اقتصادی میدان نقش‌جهان مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399

SWOT گردشگری از بعد اقتصادی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت‌ها	تهدیدها
-وجود حجره‌های طبقه دوم میدان نقش‌جهان و تبدیل آن به کاربری‌هایی چون موزه و قهوه‌خانه - دو نرخی نمودن بازدید از آثار تاریخی	- مشکلات خدمات گردشگري در روزهاي مخصوص و بازدید از بناهاي مذهبی مجموعه میدان -تولید صنایع‌دستی باکیفیت نسبتاً پایین -عدم نرخ مناسب نسبت به ارزش ارائه‌شده در بازدید اثر برای گردشگران خارجی -فروش صنایع کشورهایی چون چین، پاکستان و هند	-برخورداری از پتانسیل بالای نیروی کار محلی در جهت تولید هر چه‌بهتر صنایع‌دستی -امکان افزایش درآمد و بالا رفتن سطح عمومی زندگی جامعه محلی از طریق گسترش انواع گردشگری - افزایش سفرهای تک نفره باعث رشد مفهوم اقتصاد مشارکتی در گردشگری شده است. - استفاده از فنّاوری باعث رشد مفهوم گردشگری خلاق می‌شود. -ایجاد برند صنایع‌دستی نقش‌جهان هم در جهت استانداردسازی و هم اعتبار دهی به میدان و صنایع‌دستی و ملزم نمودن استفاده از برند در کلیه بازار میدان نقش‌جهان و حریم آن   -دریافت ورودیه از گردشگران به میدان در روزهای تعطیل و پرازدحام جهت کنترل ظرفیت تحمل و درآمدزایی	طولانی بودن زمان واگذاري زمین به سرمایه‌گذاران - ناکافی بودن منابع بانکی و تسهیلات جهت تکمیل طرح‌ها - فقدان برخورداري از سیستم کارت‌های اعتباري جهانی که گردشگر بتواند بدون نیاز به حمل پول نقد، از آن‌ها استفاده کند و درنتیجه، ناتوانی در کسب درآمد کافی از گردشگري و اندک بودن سرانه مصرف گردشگران - ضعف در سیستم هاي جلب و جذب منابع مالی مردمی با روش‌های جدید مانند انتشار اوراق مشارکت - عدم تمکین و اجراي قوانین حمایتی سازمان از سوي دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط - معرفی، تبلیغات و بازاریابی ناکافی صنایع‌دستی و نداشتن بانک اطلاعات در مورد میزان و نوع محصول و نیازها و سلیقه‌های این صنایع و عرضه نامناسب برخی از رشته‌های صنایع‌دستی

 

راهبردهای برنامه‌ای

راهبردهای هم‌افزاSO:

• بهره‌برداری اقتصادی از حجره‌های طبقه‌ی دوم برای مردم محلی جهت ارائه‌ی محصولات و خدمات خود به‌صورت بازارچه‌های فصلی
• ایجاد برند صنایع‌دستی مختص میدان نقش‌جهان و یکدست‌سازی محصولات
• برنامه‌ریزی و کنترل ازدحام گردشگران در طول هفته و فصول باوجود استراتژی دو نرخی بودن بناهای مجموعه

راهبردهای پیشامدیST:

• تسهیل مراحل واگذاری و سرمایه‌گذاری در مجموعه‌ی نقش‌جهان

راهبردهای ساز کاریWO:

• با ایجاد برند صنایع‌دستی مخصوص میدان نقش‌جهان علاوه بر اعتبار محصولات داخلی نسبت به فروش محصولات دیگر کشورها، منجر به کنترل و خارج شدن این محصولات از بازار خواهد شد.

راهبردهای محافظه‌کارانهWT:

• جذب سرمایه‌گذاران باهدف حمایت از صنایع‌دستی مردم بومی

 

 جدول 6- مدلSWOTمدیریت گردشگری اجتماعي میدان نقش‌جهان مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399

SWOT گردشگری از بعد اجتماعی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت‌ها	تهدیدها
-محل تجمع گردشگران و ساکنین محلی -حس تعلق جامعه محلی به میدان نقش‌جهان	- پائین بودن سطح آموزش نیروي انسانی شاغل در این بخش -عدم حضور راهنمایان گردشگری در میدان و حریم آن -نبود امنیت اجتماعی -بالا بودن میزان سرقت و فحشا در میدان و حریم -تکدی گری در فضای میدان -کمبود امکانات آموزشی (بروشورها و برنامه‌های آموزشی در میدان) برای عموم در زمینه گردشگری -عدم وجود کیوسک اطلاعاتی گردشگری در مکانی مناسب (یکی از حجره‌های طبقه اول) -نبود برنامه برای پر کردن اوقات فراغت گردشگران و ساکنین محلی	-ایجاد غرفه‌هایی در حجره‌های طبقه دوم میدان نقش‌جهان در جهت معرفی شهرهای دیگر ایران برای گردشگری ( انجام این استراتژی در دیگر اماکن تاریخی- فرهنگی پربازدید شهرهای دیگر ایران نیز به‌صورت زنجیره‌وار امکان‌پذیر است.) -همکاری با NGO های گردشگری و در اختیار قرار دادن حجره‌های طبقه‌ دوم میدان نقش‌جهان به این گروه‌ها برای مدتی مشخص جهت توسعه پایدار گردشگری در راستای اهداف سند راهبردی چشم‌انداز گردشگری ایران -تغییر الگوهای گردشگری باعث رشد بازار گردشگری نسل سوم (تجربه محور) شده است. -ایجاد اتاق‌های کنفرانس برای جلسات خصوصی و عمومی در طبقه فوقانی میدان -برگزاری رویدادها و جشنواره‌ها (بازی چوگان، موسیقی، تئاتر، تعزیه‌خوانی، نقالی خوانی و شاهنامه‌خوانی و...) -برگزاری برنامه‌های شبانه در محور چهارباغ پایین	-عدم ایجاد مشارکت مردمی در اداره حریم و میدان نقش‌جهان - موازي کاري نهادهاي ذی‌ربط در امور گردشگري - شفاف نبودن و بعضاً عدم وجود قوانین و ضوابط احداث تأسیسات گردشگري - ضعیف بودن هماهنگی و مشارکت و همکاري دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط در صنعت گردشگري این جاذبه - اجرا نشدن کامل طرح‌های جامع و راهبردي براي توسعه صنعت گردشگري در اصفهان - عدم مشارکت فعّال بخش خصوصی در توسعه گردشگري

 

 راهبردهای برنامه‌ای

راهبردهای هم‌افزاSO:

• برگزاری جشن‌ها و رویدادهای اجتماعی در محوطه‌ی میدان و بهره‌‌برداری مناسب از فضای باز آن

راهبردهای پیشامدیST:

• ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها و مشارکت بخش‌های خصوصی و درگیر کردن اقشار مختلف جامعه در فعالیت‌های اجتماعی در میدان

راهبردهای ساز کاریWO:

• برگزاری جلسات آموزشی جهت آگاهی مردم از گردشگری و اهداف آن
• ایجاد محیطی امن در طول شبانه‌روز در میدان نقش‌جهان و حریم آن

راهبردهای محافظه‌کارانهWT:

• به‌کارگیری راهنمایان گردشگری در میدان و استفاده از پتانسیل آن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی نقش‌جهان

 

 

جدول 7- مدل SWOT مدیریت گردشگری زیست‌محیطی میدان نقش‌جهان مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399

SWOT گردشگری از بعد زیست‌محیطی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت‌ها	تهدیدها
- وجود پتانسیل بالاي گردشگري از حیث طبیعی و تاریخی میدان و حریم آن - ترکیب منحصربه‌فرد آب‌وهوای مختلف -مسیرهای متنوع گردشگری در حریم میدان نقش‌جهان -مناسبت‌ها و اندازه‌گیری‌های بکار برده شده در میدان و تأثیر آن بر نگاه بازدیدکننده - وجود 4 سازه‌ی مهم مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ‌زاده، بازار قیصریه و کاخ عالی‌قاپو -وجود دروازه‌های سنگی بازی چوگان -قرار گرفتن میدان نقش‌جهان بر محور بهینه‌ی اقلیمی اصفهان - وجود بازارها، کاروانسراها، تیمچه‌ها در بازار قیصریه که یکی اجزا مهم میدان است - وجود آثار تاریخی منحصربه‌فرد با معماري و هنر اسلامی	-خشک‌سالی منطقه - کمبود تأسیسات و مراکز اقامتی و پذیرائی در حریم میدان نقش‌جهان - نامناسب بودن شرایط بازدید از بعضی آثار ارزشمند مانند خانه‌های تاریخی حریم میدان نقش‌جهان - ارائه خدمات به گردشگران خارجی در سطح متوسط نسبت به استانداردهاي جهانی در حریم میدان - نادیده گرفتن حریم‌ها (مانند عدم حریم مشخص برای وسایل نقلیه‌ای چون دوچرخه، درشکه و ماشین برقی) و آشفتگی منظر - عدم وجود آبریزگاه مناسب برای اسب‌های درشکه‌ها -تعیین میزان حریم مشخص برای نمایش اجناس مغازه‌های اطراف میدان نقش‌جهان - وجود کیوسک پلیس گردشگری (علاوه بر منظره ایجاد شده نامتجانس به ایجاد حس نگرانی و عدم امنیت در میدان نقش‌جهان منجر می‌شود.) - وجود نیروی انتظامی دریکی از ورودی‌های میدان نقش‌جهان - چیدمان نامناسب دستگاه‌های اداری و سازمان‌ها چون اداره دارایی، بانک ملی، بانک سپه -نبود تابلوهای راهنمای مناسب با فضای تاریخی میدان -عدم نورپردازی مناسب شب‌هنگام بر روی بناها و در میدان	-تبدیل کاربری اماکن اداری و سازمان‌های اطراف میدان نقش‌جهان به موارد گردشگری همچون هتل یا موزه -تبدیل حجره‌های طبقه‌ی دوم میدان نقش‌جهان به نمایشگاه‌ها، صنایع‌دستی مردم محلی، نمایش و به اشتراک‌گذاری هنرهای فراموش‌شده چون زری‌بافی- لاکی روغنی –شعربافی و... و تجربه‌ی افراد از نزدیک - ایجاد تابلوهای بارکد برای آثار تاریخی و فرهنگی میدان نقش‌جهان به‌عنوان راهنما با پرداخت مبلغی مشخص - سازمان‌های جهانی و وزارت گردشگری ایران با توجه به برنامه توسعه پایدار توجه بیشتری به مفهوم گردشگری پایدار دارند.	-پراکندگی نامناسب مراکز اقامتی و پذیرایی، وجود گره‌های ترافیکی زیاد، افزایش بی‌‌رویه خودرو و موتورسیکلت، کمبود پارکینگ‌هاي مناسب و نبود نظارت منظم و مستمر بر کیفیت و قیمت ارائه خدمات در مراکز مرتبط با گردشگري - تأثیر نامطلوب خشکی رودخانه زاینده‌رود بر گردشگري -امکان افزایش آلودگی محیطی (بصری-صوتی-هوایی)

 

راهبردهای برنامه‌ای

راهبردهای هم‌افزاSO:

• برنامه‌ریزی در جهت توزیع سفر در طول سال و در راستای اهداف توسعه‌ پایدار

راهبردهای پیشامدیST:

• کنترل و نظارت بر ترافیک حریم میدان نقش‌جهان
• افزایش مسیرهای پیاده‌رو و دوچرخه در جهت کاهش آلودگی‌های صوتی، هوایی و بصری

راهبردهای ساز کاریWO:

• تغییر کاربری اماکن اداری و تبدیل آن به مراکز رفاهی و گردشگری و متناسب با حریم نقش‌جهان

راهبردهای محافظه‌کارانهWT:

• ایجاد تسهیلات مناسب جهت دفع مواد زائد احشام دور از منظر گردشگران

به‌طورکلی هرچقدر به ایجاد هماهنگی و یکپارچگی، نظم و بیان شرح وظایف هر بخش از فعالیت‌ها در برنامه‌ی مدیریت گردشگری میدان نقش‌جهان و حریم آن پرداخته شود، می‌توان در سطح بالایی از استاندارهای بین‌المللی و در کنار آن به درآمدزایی دست‌یافت.

3-7- تجزیه‌وتحلیل (انواع گردشگری قابل‌اجرا در میدان نقش‌جهان و تحلیل آن)

جدول 8- تحلیل اجرایی گردشگری فرهنگی و تاریخی میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

گردشگری فرهنگی و تاریخی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-معماری زیبای میدان نقش‌جهان، عالی‌قاپو، مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ‌زاده، بازار قیصریه و ده‌ها اثر تاریخی دیگر در حریم آن -وجود گروه‌های سنی مختلف علاقه‌مند در این حوزه -گردشگران مسن وقت بیشتری در میدان نقش‌جهان و حریم آن صرف می‌کنند و عموماً مرفه هستند. -شنیدن لهجه زیبای اصفهانی	-کمرنگ شدن آداب‌ورسوم اجتماعی، مهارت تولید صنایع‌دستی -کمبود آموزش و آگاهی عموم در نگهداری و حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی میدان	-40 درصد از سفرهای بین‌المللی مربوط به فرهنگ و تاریخ است. -عنوان «دهمین میراث فرهنگی بشری» را توسط سازمان یونسکو دریافت نموده است. -این نوع گردشگری در شهر تاریخی اصفهان عامل اصلی فعالیت و احیا اقتصادی به شمار می‌رود.	-نبود جشنواره‌ها، موسیقی -بیشتر گردشگران مسن هستند.

 

جدول 9- تحلیل اجرایی گردشگری معنوی میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

گردشگری معنوی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-فضای خاص میدان به دلیل پهنه وسیع آن به گردشگر احساس خاصی می‌دهد -تجربه فردی و متفاوت از حضور در بناهای میدان (تزیینات درون مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی گویای القای احساسی ویژه به چشم گردشگران است) -حظ بصری و شنیداری از محیط	- عدم توانایی کافی در نحوه بیان توضیحات مربوط به میدان توسط راهنما	-توانایی القا آرامش و احساس خاص در خاطره گردشگر و ایجاد پتانسیل سفر مجدد وی	-القای عدم امنیت به گردشگران به دلیل حضور کیوسک پلیس گردشگری و نیروی انتظامی در محل و دیدن صحنه‌های نامناسب

جدول 10- تحلیل اجرایی گردشگری هنری میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

گردشگری هنری
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-وجود تزئینات اسلیمی و گچ‌بری‌ها در بناها -انواع صنایع‌دستی محلی	-کیفیت پایین صنایع‌دستی	-به نمایش گذاردن آثار سفالی و تزیینی و نیز آلات موسیقی -بیان داستان‌های دوران صفوی از طریق نقالی خوانی در حجره‌های طبقه‌ فوقانی یا در قسمتی از فضای باز میدان در زمان‌های مشخص -تجربه انجام صنایع‌دستی در کارگاه‌ها و حجره‌های طبقه فوقانی	-از دست دادن گردشگران بالقوه برای خرید آثار هنری -عدم اعتماد گردشگران از خرید آثار هنری

 

جدول 11- تحلیل اجرایی گردشگری علمي، آموزشي، رويدادها و جشنواره‌ها، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

انواع	نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
4-گردشگری علمی	-برگزاری تورهای تحقیقاتی و علمی برای مثال بررسی ساختار مهندسی میدان و تناسبات به‌کاررفته در آن	-عدم آگاهی کافی راهنمایان در مباحث فنی میدان	-همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پیشبرد تحقیقات در حوزه‌های مختلف مربوط به میدان نقش‌جهان و حریم آن	-
5-گردشگری آموزشی	-برگزاری تورهای دانش‌آموزی و دانشجویی	-عدم آموزش کاربردی راهنماییان تور -عدم آگاهی مردم از مفهوم صحیح گردشگری	-برگزاری اصولی انواع تورهای آموزشی در راستای گردشگری پایدار -برگزاری دوره‌ها آموزش آداب سفر و رفتار با گردشگر برای مردم محلی	-
6-گردشگری رویدادها	-وجود تقویم گردشگری شهر اصفهان و بهره‌برداری آن در میدان نقش‌جهان مانند مسابقات جام چوگان، روز پیوند مردم، شهرداری و گردشگری	-اجرایی نکردن طرح‌ها و برنامه‌های تدوین‌شده	-برگزاری رویدادها راهی برای مقابله با فصلی بودن گردشگری -ایجاد بازار بالقوه گردشگری با برنامه‌ریزی و شرایط از پیش تعیین‌شده - فرصتی برای لذت بردن از اوقات فراغت/یک تجربه اجتماعی/فرهنگی -عامل توسعه محلی و افزایش آگاهی شهروندان و ارتقا تصویر مقصد برای گردشگران -مشارکت گردشگران (رویکرد تجربه محور) در اجرای رویدادهایی چون نقاشی‌های گروهی، خانوادگی و نقاشی‌های سه‌بعدی	- عدم اصالت و کیفیت مراسم در هنگام برگزاری به دلیل وجه بازاریابی آن
7-گردشگری جشنواره‌ها	-برخورداری از تقویم گردشگری شهر اصفهان	-	-فرصتی برای ابراز هویت و ارزش‌های یک جامعه - برگزاری نمایشگاه‌ها در غرفه‌های فوقانی - جشنواره بازی‌های بومی و سنتی -جشنواره شاهنامه‌خوانی و نقالی به مناسبت زادروز فردوسی	-فراموشی ابعاد فرهنگی و آداب‌ورسوم نیکان در نسل جاری و آتی

 

 

 

گردشگری تجاری (صنعت[13]MICE)
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-فروش تابلو فرش‌های نفیس	-فروش صنایع دیگر کشورها باقیمت پایین به گردشگران -کم‌رنگ شدن فروش صنایع‌دستی محلی به دلیل کیفیت پایین و قیمت‌های بالا -عدم آگاهی مردم از شناخت صنایع‌دستی محلی و خارجی -نداشتن رفتار حرفه‌ای فروشندگان با گردشگران و ایجاد حس سو استفاده در حین خرید اجناس	-برگزاری جلسات مذاکره، کنفرانس‌ها، همایش‌ها در طبقات فوقانی میدان -آموزش هنرها و صنایع‌دستی به علاقه‌مندان به‌صورت رایگان توسط اساتید هنر به‌صورت افتخاری	-عدم بهره‌وری از صنایع‌دستی محلی -پایین آمدن توان خرید مردم و عدم توجه به خرید صنایع‌دستی محلی

 جدول 12- تحلیل اجرایی گردشگری تجاری میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

 

جدول 13- تحلیل اجرایی گردشگری سلامت و ورزشی میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

انواع	نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
9-گردشگری سلامت	-نزدیک بودن به مراکز پزشکی همچون خیابان آمادگاه، بیمارستان خورشید و درمانگاه‌های اطراف آن -استراحت بر روی نیمکت‌های اطراف میدان برای بیمار و همراه	-نبود مسیرهای مناسب و استاندارد برای گردشگری در دسترس (افراد توان‌خواه)	-با توجه به حال و هوای خوب مسجد جامع عباسی ایجاد محیطی مخصوص در جهت بهبود سلامت جسم و روان	-
10-گردشگری ورزشی	-پیاده‌روی و ورزش صبحگاهی در میدان نقش‌جهان توسط مردم محلی	- عدم حریم مشخص برای پیاده‌روی	-برگزاری بازی‌های سنتی چوگان-قپق اندازی و... و ورزش‌های به‌روز -تأثیر مثبت بر منافع اقتصادی و اجتماعی	-عدم شهرت مسابقات ورزشی سنتی مانند چوگان و...

 

جدول 14- تحلیل اجرایی گردشگری عکاسی میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

11- گردشگری عکاسی
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-وجود سوژه‌های ناب برای عکاسی -عکاسی در تمام ساعات روز در میدان و حریم آن	-کمبود راهنمای گردشگری آشنا به هنر عکاسی	-وجود عکاسان حرفه‌ای گردشگری در میدان ملبس به یونیفرمی متناسب باحال و هوای تاریخی میدان نقش‌جهان و دارای کد شناسایی مخصوص زیر نظر سازمان میراث فرهنگی - برگزاری تورهای عکاسی در میدان و حریم آن -برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نحوه درست عکاسی از جاذبه‌ها -برگزاری مسابقه عکاسی	-احتمال دزدیده شدن دوربین و تجهیزات آن

 

جدول 15- تحلیل اجرایی گردشگری الکترونیک میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

12- گردشگری الکترونیک
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-استفاده از عینک مجازی در معرفی آثار تاریخی	-عدم استفاده هدفمند از شبکه‌های اجتماعی جهت تبلیغات و اطلاع‌رسانی گسترده‌تر و جذب گردشگر و تولید محتوی	-ایجاد سامانه توزیع شهری رزرواسیون (توها، ورودی بناها، هتل‌ها، رستوران‌ها و.)  –تهیه آمار گردشگران به‌صورت سازمان‌یافته‌تر از طریق سامانه رزرواسیون -جلوگیری از ازدحام گردشگران در هنگام خرید بلیت و درج ساعت حضور در بنا به انتخاب مسافر با ظرفیت تحمل مشخص‌شده -استفاده از فناوری واقعیت افزوده -استفاده از تصاویر پاناروما در وب‌سایت میدان نقش‌جهان	-

 

جدول 16- تحلیل اجرایی گردشگری خوراک میدان نقش‌جهان، مأخذ: مطالعات پژوهش حاضر، 1399 (برگرفته از: ترابی فارسانی و شفیعی، 1397)

13- گردشگری خوراک
نقاط قوت	نقاط ضعف	فرصت	تهدیدها
-وجود رستوران‌ها و چایی خانه و کافه‌ها به سبک مدرن و سنتی -وجود خوراک محلی در اصفهان مثل دوغ و گوشفیل، خورش ماست، آش شله‌قلمکار، بریانی، حلیم‌بادمجان و...	-عدم استاندارد مشخص از رسپی غذاهای محلی درنتیجه ارائه‌ طعم‌های مختلف به گردشگر از یک نوع غذا	-تهیه خوراک‌ها در مقابل دید گردشگر خوراک -همکاری گردشگر در تهیه غذای خود در رستوران‌های سنتی - سرو نوشیدنی‌های محلی سرد و گرم در فصول مناسب	-کیفیت پایین مواد اولیه و خطر مسمومیت گردشگران

 

1. نتایج

این مقاله به ارائه راهبردهاي مديريتي و برنامه‌ریزی از بعد زیست‌محیطی، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي و همچنين بررسي نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد پتانسیل‌های انواع گردشگري با علايق ويژه و قابليت اجراي آن در ميدان نقش‌جهان پرداخت. جامعه آماري این پژوهش شامل متخصصان حوضه گردشگري و رشته‌های مرتبط و كسبه محوطه ميدان نقش‌جهان است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با توجه به ارتباط كاركردهاي گذشته ميدان با كاركردهاي حال و آينده می‌توان در جذب گردشگران با علايق ويژه به‌صورت منظم و با برنامه‌ريزي صحيح در جهت ايجاد اشتغال و منفعت براي كليه سطوح ذي‌نفعان گام برداشت. اشكال گردشگري با علايق ويژه قابل‌اجرا شامل؛ گردشگری فرهنگي و تاريخي كه نمود آن از گذشته تابه‌حال وجود داشته و باخرد نمودن ويژگي كلان و انبوه (مارسون: 2011: 97) گردشگري فرهنگي و تاريخي به انواع ديگر آن جهت پوشش دادن سلايق ديگر گردشگران و معرفي بازار گردشگري ميدان نقش جهت به‌صورت متنوع و ويژه توجه شود. گردشگري معنوي، هنري، علمي، آموزشي، رويدادها، جشنواره‌ها، تجاري، سلامت، ورزشي، عكاسي، الكترونيك و خوراك ازجمله مواردي است كه می‌تواند توسط ذي‌نفعان اين حوزه برنامه‌ریزی، مديريت، معرفي و اجرا شود. اين پژوهش گامي است در جهت بهره‌مندي كليه متصديان و مجريان گردشگري در اصفهان جهت توسعه پايدار و اعتلاي فرهنگ و اصالت ميدان نقش‌جهان.

 

9- پیشنهادها

- مشکل پارکینگ برای گردشگران یک دردسر واقعی است و راهی جز ساخت‌وساز پارکینگ‌های چندطبقه یا پارک‌سوار وجود ندارد، به‌ویژه در اطراف جاذبه‌های پربازدیدی چون میدان نقش‌جهان.

- درحالی‌که دیدار از آثار تاریخی و فرهنگی در بسیاری مواقع اولین هدف مسافران ورودی به اصفهان است، نبود راهنمایان مطلع و مستقر در بناهای تاریخی و نبود تابلوهای راهنمای اطلاعات بنا در محل کامل قابل‌درک است:

• بنابراین آموزش راهنمایان بیشتر گردشگری و به‌کارگیری این نیروی کار متخصص و در راستای آن آموزش مستمر افراد، تدارک فضاهای توجیهی و نمایشگاه‌های مناسب ورودی‌ها، چاپ بروشورها و کتابچه‌های راهنما و عرضه در ورودی آثار تاریخی، گروه‌بندی گردشگران در اماکن پرازدحام و همراهی راهنما در فواصل زمانی مشخص و تهیه فیلم و برنامه‌های مستند تلویزیونی و پخش در برنامه‌های شبکه‌ استانی، سرا سری و مداربسته هتل‌ها و مراکز اقامتی و اماکن عمومی جون مترو، بخشی از اقداماتی است که می‌توان انجام داد.

- تدوین برنامه‌ها و سیاست‌هایی در جهت رفع آلودگی هوا، ترافیک، خشکی رودخانه زاینده‌رود و ضعف در ساعات کاری قطار شهری ضروری است.

- با توجه به اهمیت جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی از دیدگاه گردشگران، توجه ویژه به این عامل و بررسی راهکارهایی برای حفظ این آثار ضروری به نظر می‌رسد.تبلیغات در زمینه معرفي دیگر انواع گردشگری با علایق ویژه در اصفهان و به‌ویژه میدان نقش‌جهان در سطح ملی و بین‌المللی بسیار ضروری است.

- بررسي ظرفيت تحمل ميدان نقش‌جهان آثار تاريخي اصلي و ديگر آثار موجود در محوطه اطراف آن.

- امکان‌سنجی در انجام پروژه بالن توریستی، به‌عنوان بخشی از گردشگری ورزشی و یا تلفیقی از گردشگری ورزشی و عکاسی و در کنار آن عکاسی و فیلم‌برداری از پهنه زیبای میدان نقش‌جهان توسط گردشگر.

- تغییر کاربری بانک‌های سپه و تجارت موجود در خیابان سپه به موزه و هتل بوتیک.

 

فهرست مراجع

• آزاد خانی، پاکزاد و بریمیپور، سونیا و سلاورزی زاده، محمد (1396). نقش راهبردی توسعه شهری (CDS) در توسعه گردشگری شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات عمران شهری. ص 2 و 4 و 5 و 12 و 13.
• آقابزرگ، نرگس و متديّن، حشمت اله (1394). خاستگاه نظری میدان نقش‌جهان. باغ نظر. ص 6 و 14.
• ایمانی خوشخو، محمدحسین و شهرابی فراهانی، مهدیه (1397). ارائۀ چارچوب مفهومی ادراک گردشگران فرهنگی از سفر با تأکید بر معنویت (اصفهان). باغ نظر. ص 7-9.
• ترابي فارساني، ندا، شفيعي، زاهد، (1397). آشنايي با اشكال مختلف گردشگري با علايق ويژه. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.
• دوزدوزاني ياسمين، اعتصام ايرج، و تقي زاده محمد. مقايسه رضايتمندي شهروندان ميادين نقش‌جهان، بهارستان، دل کامپو و ناوونا از طراحي ميادين اجتماع‌پذیر شهري.‎
• رجبی، مصطفی و موسوی، سیده نساء (1393). برآورد ارزش‌های گردشگری و حفاظتی میدان نقش‌جهان اصفهان (کاربرد روش ارزش‌گذاری مشروط). فصلنامه علوم اقتصادی. ص 1 و 16.
• رضوی. طرح طبقه دوم میدان نقش‌جهان. نقش بهشت. ص 19.
• سویزی، امیر (1393). احیای ارزش فضایی میدان نقش‌جهان اصفهان. کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار. ص 1 و 13.

• شايسته، محمدرضا، قاسمي، منصور، (1383). اصفهان بهشتي كوچك، اما زميني. اصفهان: نقش خورشيد.
• شکویی، حسین، مشیری، سید رحیم، خادم الحسینی، احمد (1385). بررسی و شناخت توان های بازار اصفهان در جذب گردشگر. علوم جغرافیایی. ص 29 و 30.
• شهابی نژاد، علی و امین زاده، بهناز (1391). منظر ورودی میدان نقش‌جهان اصفهان؛ ارزش‌ها و مسئله‌ها. نشریه‌های هنرهای زیبا. ص 7 و 9.
• علیدادی، لیلا و زمانی، زهرا (2018). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر برجذب گردشگران بین‌المللی: موردمطالعه شهر اصفهان. کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام. ص 16.
• میراث فرهنگی (1397). گزارش عملکرد سال اول برنامه ششم توسعه کشور سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری. معاونت توسعه مدیریت-دفتر برنامه‌ریزی و بودجه. ص 19 و 44 و 47 و 56.
• میراث فرهنگی (1394). سالنامۀ آماری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری. ص 47.
• وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی (1399). سند راهبردی توسعه گردشگری. ص 2 و 3.
• هاشمیان، محمدحسین. (1397). تحلیل طراحی آکوستیک مسجد امام (شاه‌عباسی) اصفهان و گسترش آن در مباحث توسعه پایدار. کنگره بین‌المللی صنعت ساختمان. ص 8.

 

• Chardin, J. (2014). Voyages dachevalier chandin, en pers [Itinerary of Chardin]. Translated by Yaqmaee, E. Tehran: Amirkabir.
• Cherlo, M. A., Hashemolhosseini, H., Cheraghi, M., & Mahdevari, S. (2013). Feasibility evaluation for excavation of Naghshe Jahan Square subway station by underground methods. Journal of Rock Mechanics and Geotechnical Engineering, 5(6), 452-459.
• Della Valle, P. (1991). Cose e parole nei viaggi di pitro della valle. Translated by Shafa, Sh. Tehran: Elmi va farhangi.
• D’Allemagne, H. (2015). Du Khorassan au pays des Backhtiaris, trois mois de voyage en Perse. Translated by Farevashi, H. Tehran: Amirkabir.
• ICOMOS, G. A. (1999). International Cultural Tourism Charter, Managing Tourism at Places of Heritage Significance. 2012—05-08]. http://www. intema—tiona1. icom os. org/charters/tourism _ e. pd~ 1999-10.
• Kaempfer, E. (1984). Kaempfer’s travelogue. Translated by Jahandari, K. Tehran: Kharazmi.
• Katsoni, Vicky (2014). Cultural tourism in Digital Era. Springer. Page .405-407
• Liu, T. V. (2006). Tourism management: new research. Nova Publishers.
• Novelli, M. (Ed.). (2005). Niche tourism: contemporary issues, trends and cases. Routledge.
• Marson, D. (2011). From mass tourism to niche tourism. Research themes for tourism, 1(1), 1-11.
• RANGCHIAN, A. (2016). ESTIMATING OF ECONOMIC-TOURISM VALUE THE HISTORICAL MOSQUES IN NAGHSHE JAHAN SQUARE OF ISFAHAN BY THE CONTINGENT VALUATION METHOD. HERITAGE AND TOURISM JOURNAL.
• Richards, F. (2011). Frederick charles Richards. A persian Jounney. Translated by M. Saba. Tehran: Elmi va farhangi.
• Tavernier, J. (2011). Tavernier travelogue. Translated by Arbab Shirani, H. Tehran: Niloofar.

 

---

[1]دانشگاه هنر اصفهان:Email: Faeze.Seyedbagheri@gmail.com

[2]نویسنده همکار:Email: Vakilikoorosh@yahoo.com

[3]Niche Tourism

[4]strengths, weaknesses, opportunities, and threats (SWOT)

[5]Liu

[6]Tavernier

[7]Della Valle

[8]Richards

[9]Kaempfer

[10]Chardin

[11]D’Allemagne

[12]طبق قوانین پایه فیزیک، صوت یکی از انواع امواج مکانیکی بوده که به صورت 3 بعدي از منبع صوت منتشر می شود. امواج مکانیکی زمانی که جنس محیط انتشارشان تغییر می کند به میزانی بازتاب، جذب و عبور می کنند. در این راستا با توجه به فرم قوس گنبدهاي گذشته که اکثرا کمانی از دایره در آن‌ها به روش هاي مختلف استفاده شده است این امر پیش بینی شد که احتمالا علت انعکاس صدا می توانسته مرتبط به نوع فرم پوسته اول گنبد مسجد امام (شاه عباسی) باشد (هاشمیان، 1397).  همچنین بیننده از ابتدای ورودش به فضای گنبدخانه با پا اگر شروع به ضربه زدن نماید 18 بار انعکاس صدای خود را می‌شنود و با هر قدم که جلو می آید تا لحظه ای که به زیر تیزه گنبد و سنگ اکوستیک می رسد این عدد به 7 بار انعکاس می‌رسد. به عبارتی هر چه تعداد دفعات انعکاس کاهش یابد، بر تقویت دامنه صوت انعکاسی ناشی از ضربه افزوده می گردد که این مطلب اثبات عملی

حاصلضرب عدد انعکاس (ناشی از هر ضربه در هر قسمت از فضای زیر گنبد) و دامنه صوت تقویت شده مقداری ثابت و با افزوده شدن بر یک عامل، از میزان عامل دیگر کاسته می شود (شایسته و قاسمی، 1383).

[13]Meeting, Incentives, Conferences and Exhibitions